Nếu Hoàng thành Huế là bản giao hưởng trầm mặc của lịch sử thì Ngọ Môn chính là nốt nhạc mở đầu vang lên đầy kiêu hãnh. Tựa như cánh cổng thời gian, nơi đây không chỉ đánh dấu lối vào cung đình xưa mà còn gói trọn vẻ đẹp kiến trúc đỉnh cao của triều Nguyễn – nơi quyền uy, nghệ thuật và tâm linh giao hòa.
Dù bạn là người đam mê kiến trúc cổ, hay chỉ đơn giản là du khách yêu cái đẹp, một lần dừng chân trước Ngọ Môn cũng đủ để cảm nhận vẻ tráng lệ ẩn sau từng lớp mái ngói lưu ly, từng cánh cửa gỗ sơn son thếp vàng.
Đứng trước công trình này, người ta không chỉ ngắm nhìn bằng mắt, mà còn lắng nghe bằng trái tim – bởi mỗi viên gạch, mỗi hoa văn chạm trổ đều thì thầm những câu chuyện đã được viết bằng ánh sáng của một thời vàng son.
i.Tổng quan kiến trúc Ngọ Môn
1. Lối xây dựng theo phong cách kiến trúc triều Nguyễn
Lối xây dựng theo phong cách kiến trúc triều Nguyễn không chỉ là sự kết hợp của các yếu tố thẩm mỹ, mà còn phản ánh một triết lý sâu sắc về quyền lực và tổ chức xã hội của thời kỳ phong kiến.
Các công trình kiến trúc dưới triều Nguyễn đặc trưng bởi sự đối xứng chặt chẽ, thể hiện tính trật tự và quyền uy của nhà vua. Ngọ Môn, với mỗi chi tiết được chạm khắc tinh xảo, thể hiện sự tôn trọng quy luật và tổ chức, từ cổng chính dành cho vua cho đến các cổng phụ dành cho quan văn, võ.
Tất cả đều hàm chứa thông điệp về sự phân cấp và trật tự trong xã hội. Mái lợp theo kiểu “thượng thổ hạ kiên”, với nhiều lớp, không chỉ bảo vệ khỏi mưa gió mà còn biểu tượng cho sự bền vững, kiên cố của triều đại. Phong cách này, dù đã trải qua bao thế kỷ, vẫn giữ nguyên giá trị văn hóa và nghệ thuật đặc sắc.
2. Kết cấu tổng thể: gồm nền đài và lầu Ngũ Phụng
Kết cấu tổng thể của Ngọ Môn được chia thành hai phần rõ ràng nhưng lại có sự liên kết chặt chẽ, thể hiện sự trang nghiêm và vẻ đẹp hoàng gia. Nền đài vững chắc, cao 5 mét, không chỉ là nơi nâng đỡ cho toàn bộ công trình, mà còn như một bệ đỡ vững vàng cho thời gian, làm nền tảng cho sự phát triển của vương triều.
Được làm bằng đá và gạch, nền đài như một hình ảnh tượng trưng cho sức mạnh và sự bền bỉ của một triều đại. Bên trên, lầu Ngũ Phụng là phần kiến trúc đặc sắc, nổi bật với các mái vươn cao, gợi lên hình ảnh của một cánh phượng hoàng đang bay lên, vừa uy nghiêm vừa linh hoạt.
Phần lầu này, với cấu trúc chồng diêm và các họa tiết tinh xảo, không chỉ thể hiện sự thịnh vượng mà còn là nơi giao thoa giữa thế giới thần linh và con người, nơi diễn ra những nghi lễ trọng đại của triều Nguyễn.
3. Vật liệu chính và màu sắc chủ đạo
Vật liệu xây dựng Ngọ Môn không chỉ đảm bảo tính bền vững mà còn mang đậm biểu tượng của quyền lực và đẳng cấp. Những viên gạch Bát Tràng được sử dụng để tạo nên sự vững chắc, bảo vệ công trình qua thời gian, nhưng đồng thời, chúng cũng góp phần tạo nên vẻ đẹp trang nhã, thanh thoát cho Ngọ Môn.
Ngói hoàng lưu ly phủ trên mái lầu Ngũ Phụng không chỉ thể hiện sự tinh xảo mà còn mang lại sự rực rỡ, quý phái. Màu sắc chủ đạo của Ngọ Môn là sự kết hợp hoàn hảo giữa vàng, đỏ và xanh – những màu sắc biểu trưng cho sự thịnh vượng, may mắn và hòa bình trong văn hóa phương Đông.
Màu vàng của ngói, màu đỏ của gạch, và sắc xanh của cây cối tạo nên một tổng thể hài hòa, vừa mang đậm tính chất hoàng gia vừa có sự gần gũi với thiên nhiên, phản ánh một triết lý sống hòa hợp giữa con người và vũ trụ.
4. Sự hài hòa giữa kiến trúc và cảnh quan xung quanh
Ngọ Môn không chỉ là một công trình kiến trúc độc lập mà còn hòa nhập hoàn hảo vào không gian xung quanh, tạo nên một tổng thể hài hòa giữa kiến trúc và cảnh quan thiên nhiên. Công trình này nằm giữa lòng Hoàng thành, nơi bao quanh là những vườn tược xanh mát và các công trình phụ trợ như Thái Hòa và Cần Chánh.
Tất cả những yếu tố này đều được thiết kế với ý thức tạo ra sự tương tác giữa kiến trúc và thiên nhiên, giúp Ngọ Môn không chỉ là một cánh cổng mà còn là một phần của một hệ sinh thái văn hóa – lịch sử.
Từ những cây cổ thụ xanh mướt đến sự gió mát lồng lộng, tất cả kết hợp lại để tạo nên không gian vừa uy nghiêm, vừa thanh thoát, khiến mỗi du khách khi đứng dưới bóng Ngọ Môn đều cảm nhận được sự hòa quyện giữa vẻ đẹp cổ kính của kiến trúc và không gian rộng lớn xung quanh.
ii.Những đặc điểm kiến trúc nổi bật
1.Đài Ngọ Môn (phần chân đế bằng đá và gạch)
1.1 Thiết kế hình chữ U, cao 5 mét
Thiết kế hình chữ U, cao 5 mét của đài Ngọ Môn mang đến một hình thức kiến trúc đặc sắc và đầy ý nghĩa. Hình dạng chữ U không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn gợi lên sự vững chãi, ôm trọn và bảo vệ không gian phía trên, thể hiện sự bảo vệ toàn diện của triều đình đối với những sự kiện quan trọng diễn ra tại đây. Về mặt cấu trúc, thiết kế này giúp phân chia rõ ràng các khu vực chức năng, tạo nên sự phân cấp hài hòa trong tổng thể công trình.
Chiều cao 5 mét của phần đài cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng đỡ toàn bộ công trình Ngọ Môn, làm nổi bật lầu Ngũ Phụng phía trên. Sự cao lớn này không chỉ tạo ra một sự ấn tượng mạnh mẽ cho những ai bước vào Hoàng thành, mà còn thể hiện sự uy nghiêm, tôn kính đối với quyền lực tối cao của nhà vua
1.2 Cổng chính dành cho vua, hai cổng phụ cho quan văn – võ
Cổng chính dành cho vua, hai cổng phụ cho quan văn – võ không chỉ là sự phân chia công năng mà còn mang đậm ý nghĩa tượng trưng cho trật tự và phân cấp trong xã hội phong kiến dưới triều Nguyễn. Cổng chính, là lối vào duy nhất dành cho nhà vua, được thiết kế với kích thước lớn hơn, uy nghiêm hơn, thể hiện quyền lực tối cao của vị vua. Đây không chỉ là nơi nhà vua đi qua trong các nghi lễ trọng đại, mà còn là biểu tượng của sự kết nối giữa vua và thần dân, giữa quyền lực tối thượng và nhân dân.
Hai cổng phụ dành cho quan văn và võ, tuy có kích thước nhỏ hơn, nhưng vẫn được thiết kế tinh tế, khẳng định vị thế và sự tôn trọng đối với các quan chức trong triều. Việc phân chia cổng theo chức vụ này thể hiện rõ ràng thứ bậc trong triều đình, với các quan văn và võ có những lối đi riêng biệt, thể hiện sự phân biệt rõ ràng giữa các tầng lớp xã hội, đồng thời cũng góp phần bảo vệ và duy trì trật tự trong các nghi lễ hoàng gia. Cách bố trí này không chỉ là yếu tố kỹ thuật mà còn mang đậm giá trị văn hóa, lịch sử.
2.Lầu Ngũ Phụng (phần kiến trúc bên trên)
2.1 Kết cấu mái chồng lớp, ngói hoàng lưu ly
Kết cấu mái chồng lớp, ngói hoàng lưu ly của Ngọ Môn là một trong những đặc điểm nổi bật và đầy ấn tượng trong kiến trúc cổ điển của triều Nguyễn. Mái chồng lớp, với các tầng lớp chồng lên nhau, không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn thể hiện sự vững chãi và bảo vệ công trình khỏi những yếu tố thời tiết khắc nghiệt. Mỗi lớp mái không chỉ có vai trò che chắn, mà còn tạo nên sự uy nghiêm và hùng vĩ cho Ngọ Môn. Những lớp mái được thiết kế tỉ mỉ, chồng lên nhau một cách hài hòa, làm nổi bật lên sự tinh tế trong sự sắp xếp không gian, đồng thời tạo nên một ấn tượng về sự bền bỉ, kiên cố của công trình.
Ngói hoàng lưu ly, với màu sắc vàng óng ánh, mang lại vẻ đẹp rực rỡ cho mái Ngọ Môn, đồng thời là biểu tượng của sự thịnh vượng và quyền lực. Ngói lưu ly không chỉ đẹp mà còn có độ bền cao, giúp mái công trình giữ được vẻ đẹp qua thời gian. Màu vàng của ngói hoàng lưu ly cũng có ý nghĩa sâu xa trong văn hóa phương Đông, tượng trưng cho sự giàu sang, quyền quý và may mắn.
2.2 Nghệ thuật điêu khắc tinh xảo trên gỗ và mái
Nghệ thuật điêu khắc tinh xảo trên gỗ và mái của Ngọ Môn là minh chứng sống động cho tài hoa và sự sáng tạo của các nghệ nhân thời kỳ triều Nguyễn. Những tác phẩm điêu khắc này không chỉ có giá trị nghệ thuật cao mà còn chứa đựng thông điệp văn hóa sâu sắc.
Mỗi chi tiết chạm khắc trên gỗ và mái đều được tỉ mỉ, cẩn thận thực hiện, thể hiện sự khéo léo và tinh thần tôn sư trọng đạo của các nghệ nhân. Các họa tiết, hình tượng mang đậm yếu tố phong thủy, biểu tượng của sức mạnh và sự bảo vệ, như rồng, phượng, hoa sen, mang lại sự thịnh vượng và an lành cho đất nước.
Trên mái, nghệ thuật điêu khắc không chỉ dừng lại ở những hình ảnh đơn giản, mà là sự kết hợp hài hòa giữa các lớp ngói và các chi tiết chạm trổ, tạo nên một bức tranh sống động đầy tinh xảo. Các họa tiết trên mái ngói không chỉ có chức năng trang trí mà còn là yếu tố quan trọng giúp tăng thêm sự trang nghiêm, uy nghiêm cho Ngọ Môn.
Những chạm khắc tinh tế trên gỗ không chỉ thể hiện kỹ năng điêu luyện mà còn phản ánh một thế giới quan phong phú, với sự giao thoa giữa con người và thiên nhiên, giữa cõi trần và cõi thần linh.
2.3 Ý nghĩa biểu tượng của “ngũ phụng” (năm con chim phượng)
Ý nghĩa biểu tượng của “ngũ phụng” (năm con chim phượng) trong kiến trúc Ngọ Môn mang một giá trị văn hóa và tâm linh sâu sắc, đặc biệt trong bối cảnh triều Nguyễn. “Ngũ phụng” là hình tượng của năm con chim phượng, một biểu tượng đầy quyền lực và thanh cao, được sử dụng để thể hiện sự thịnh vượng, sự cai trị vững mạnh và sự bảo vệ của vua đối với đất nước.
Phượng hoàng trong văn hóa phương Đông là loài chim tượng trưng cho sự phú quý, may mắn và quyền lực, thường xuất hiện trong các truyền thuyết về hoàng gia, được xem là biểu tượng của thiên mệnh và sự tôn quý.
Với năm con chim phượng được chạm khắc và trang trí trên các cấu trúc của Ngọ Môn, mỗi con phượng không chỉ đại diện cho một phẩm hạnh cao quý mà còn mang ý nghĩa về sự hài hòa và đoàn kết trong triều đình. Sự xuất hiện của năm con chim phượng có thể được hiểu như một ước vọng về sự thịnh vượng bền vững, với năm là con số đại diện cho sự cân bằng, sự đầy đủ và sự thành công.
3.Chi tiết đặc trưng khác
3.1 Hệ thống lan can, cầu thang, cửa vòm
Hệ thống lan can, cầu thang, cửa vòm trong kiến trúc Ngọ Môn không chỉ đơn thuần là những yếu tố kết cấu mà còn là những thành phần trang trí, mang đậm giá trị nghệ thuật và biểu tượng sâu sắc. Mỗi chi tiết trong hệ thống này đều thể hiện sự tinh tế trong thiết kế và sự kết hợp hoàn hảo giữa chức năng và thẩm mỹ.
Lan can của Ngọ Môn thường được chạm khắc với những họa tiết tinh xảo, tạo thành một lớp vách bảo vệ vững chắc, đồng thời góp phần làm tôn lên vẻ đẹp của không gian hoàng gia. Những chi tiết chạm trổ này không chỉ làm tăng sự uy nghiêm cho công trình mà còn tượng trưng cho sự phân chia rõ ràng giữa không gian của nhà vua và quan lại, thể hiện một xã hội có thứ bậc rõ ràng, với các quy định và nghi lễ khắt khe.
Cầu thang tại Ngọ Môn cũng không chỉ là phương tiện di chuyển, mà là một tác phẩm nghệ thuật. Các bậc cầu thang được thiết kế vững chắc nhưng cũng đầy thẩm mỹ, với sự phân chia hợp lý giữa các tầng, tạo ra một dòng chảy không gian mạch lạc, hài hòa. Cầu thang không chỉ dẫn lối mà còn tạo cảm giác về sự thăng tiến, về quyền lực, sự tôn kính mỗi khi ai đó bước lên đó.
Cửa vòm là một điểm nhấn đặc biệt, không chỉ giúp phân chia các không gian mà còn là biểu tượng của sự mở rộng, mời gọi và bảo vệ. Cửa vòm với các đường cong mềm mại, uyển chuyển thường được chạm khắc những họa tiết hoa văn tinh xảo, tạo cảm giác linh hoạt và nhẹ nhàng. Hình thức cửa vòm này giúp tạo ra không gian rộng mở, khắc họa sự bao la của quyền lực hoàng gia, nhưng cũng tượng trưng cho sự bảo vệ tối thượng mà Ngọ Môn mang lại cho hoàng thành.
3.2 Cách bố trí gạch Bát Tràng, hệ thống thoát nước
Cách bố trí gạch Bát Tràng, hệ thống thoát nước trong kiến trúc Ngọ Môn là sự kết hợp tinh tế giữa nghệ thuật và kỹ thuật, thể hiện sự khéo léo của các nghệ nhân trong việc tạo ra không gian vừa đẹp mắt vừa bền vững. Mỗi yếu tố không chỉ phục vụ chức năng cơ bản mà còn mang đến giá trị thẩm mỹ, giúp Ngọ Môn không chỉ nổi bật về mặt kiến trúc mà còn về sự hài hòa trong quá trình sử dụng.
Gạch Bát Tràng được sử dụng rộng rãi trong công trình Ngọ Môn không chỉ vì chất lượng tuyệt vời mà còn vì tính thẩm mỹ cao. Các viên gạch này được làm thủ công, với màu sắc và hoa văn đặc trưng, tạo ra một sự liên kết giữa nền văn hóa truyền thống và công trình hoàng gia.
Bố trí gạch Bát Tràng ở các khu vực như sân, hành lang, hoặc các phần của Ngọ Môn không chỉ giúp tạo nên vẻ đẹp cổ kính mà còn đảm bảo độ bền vững trong suốt thời gian dài. Những họa tiết trên gạch Bát Tràng thể hiện sự tinh xảo, góp phần tạo nên một không gian trang nghiêm, hòa quyện giữa sự sang trọng và tính nghệ thuật truyền thống.
Hệ thống thoát nước của Ngọ Môn được thiết kế vô cùng khoa học và hợp lý. Việc bố trí các hệ thống thoát nước giúp bảo vệ công trình khỏi sự ảnh hưởng của thời tiết, đặc biệt là trong mùa mưa. Hệ thống này đảm bảo nước không bị đọng lại trên mái hay sân, tránh gây ảnh hưởng đến độ bền của công trình và sự thoải mái trong sinh hoạt.
iii.Dưới đây là 5 câu hỏi thường gặp (FAQs) về chủ đề Ngọ Môn Huế:
1.Ngọ Môn Huế nằm ở đâu và làm thế nào để đi tham quan Ngọ Môn Huế?
Ngọ Môn Huế nằm trong khu vực Đại Nội của Hoàng Thành Huế, thuộc thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế. Du khách có thể đến Ngọ Môn bằng xe máy, xe ô tô tự lái hoặc dịch vụ xe du lịch.
2.Ngọ Môn Huế có gì đặc biệt và tại sao nó lại nổi bật?
Ngọ Môn Huế là cổng chính của Hoàng Thành, được xây dựng theo phong cách kiến trúc triều Nguyễn với các chi tiết tinh xảo, bao gồm mái chồng lớp, ngói lưu ly và những chạm khắc điêu luyện.
3.Giờ mở cửa và vé tham quan Ngọ Môn Huế là bao nhiêu?
Ngọ Môn Huế mở cửa đón khách tham quan từ 7h sáng đến 5h chiều hàng ngày. Vé tham quan thường bao gồm cả Đại Nội, và du khách có thể mua vé tại cổng vào. Giá vé tham quan thường dao động từ 100.000 đồng đến 150.000 đồng cho người lớn, tùy vào các gói vé khác nhau.
4.Cần lưu ý gì khi tham quan Ngọ Môn Huế?
Khi tham quan Ngọ Môn, du khách nên giữ gìn trật tự và bảo vệ các di tích, tránh tác động đến các yếu tố kiến trúc, vì đây là khu vực di sản văn hóa quốc gia. Ngoài ra, vì Ngọ Môn nằm trong khu vực Đại Nội, du khách có thể kết hợp tham quan các công trình khác trong khuôn viên như điện Thái Hòa và cung Diên Thọ.
5.Có thể tham quan Ngọ Môn Huế vào ban đêm không?
Hiện tại, Ngọ Môn Huế chỉ mở cửa vào ban ngày. Tuy nhiên, vào ban đêm, khu vực Đại Nội sẽ được chiếu sáng, mang đến một vẻ đẹp huyền bí và lôi cuốn. Du khách có thể đi dạo quanh khu vực này vào buổi tối, nhưng không thể vào trong để tham quan chi tiết các công trình.
6. Có chương trình tour nào tham quan Ngọ Môn Huế không?
Có, nhiều công ty du lịch cung cấp tour tham quan Ngọ Môn Huế. Ví dụ, tour Huế đi trong 2 ngày 1 đêm của Vivuduhi bao gồm tham quan Đại Nội, trong đó có Ngọ Môn, cùng các điểm như Điện Thái Hòa và Cung Diên Thọ .